ลีลานางไหซอง

ภาพกิจกรรมบ้านเฮา

“โรงเรียนของเราน่าอยู่ คุณครูใจดีทุกคน เด็กๆก็ไม่ซุกซน พวกเราทุกคนชอบมาโรงเรียน ชอบมาชอบมาโรงเรียน”

นี่คือบทเพลงที่เป็นอมตะนิรันดร์กาล…ร้องง่าย..ร้องดี..ไม่มีพิษภัยต่อสังคม.

 

เครื่องดนตรีพื้นเมืองอีสาน

เครื่องดนตรีในโลกเรานี้มีมากมายหลากหลายชนิด สุดแล้วแต่ภูมิปัญญาของบรรพบุรุษของชนชาติใดจะสรรค์สร้างขึ้นมาให้ลูกหลานของตนเองได้ใช้หรือรู้จักนำมาสืบสานต่อกันไป  ชาวอีสานบ้านเฮาก็เป็นชนอีกกลุ่มหนึ่งที่บรรพบุรุษของเราได้ประดิษฐ์คิดค้นสร้างเครื่องดนตรีประเภทต่างๆขึ้นมาเพื่อลูกหลานของเราจะใช้และรู้จักรักและหวงแหนในภูมิปัญญาของท้องถิ่นของตนเอง…

ครับเครื่องดนตรีอีสานของบ้านเราก็มีมากมายหลายประเภทเช่นเดียวกันกับเครื่องดนตรีของชนชาติอื่นๆ

แยกเป็นประเภทต่างๆได้ดังนี้นะครับ>>

<<ประเภทเครื่องดีด >> พิณ  หึน ไหซอง  พิณเบส

<<ประเภทเครื่องสี>>ซอกะลา ซอไม้ไผ่ ซอปี๊บ

<<ประเภทเครื่องตี>> โปงลาง

<<ประเภทเครื่องเป่า>> แคน  โหวด  สะไน   ปี่ผู้ไท

<<ประเภทเครื่องกำกับจังหวะ>> กลองหาง(กลองแอว ) กล้องตึ้ง (กลองรำมะนา ) กลองเส็ง  หมากกั๊บแก้บ เกราะลอ (ขอลอ ) ฉาบใหญ่ ฉาบเล็ก  โหม่ง(ผางฮาด )

ครับนี่คือผลงานภูมิปัญญาอันล้ำค่าของบรรพบุรุษของชาวอีสานบ้านเฮา จงช่วยกันอนุรักษ์สืบสานมรดกอันล้ำค่าของเราเอาไว้ต่อไป

ผญาอีสานบ้านเฮา

บทผญาอีสานที่นำมาเสนอเป็นผญาที่ใช้โฆษก(พิธีกร)มักใช้พูดประกอบการแสดงในวงโปงลางของแต่ละวง…ครับ..ลองนำไปเว้าเบิ่งเด้อพี่น้องเอ๊ย..

..ผญาอีสาน..

³พี่น้องเอ๊ย   วงดนตรีอีสานฮำไฮมาฮอดแล้ว  มาเอาแนวมันไปไว้  มาเอาในมันไปหว่าน น้อ     มาเอาความม่วนซื่น สำราญเฮา   เข้าไปไว่   สู่ผู่สู่คนเด้อ   พี่น้องเอ้ย …

³พี่น้องเอ้ย  สิบปีล้ำ   ซาวน้อปีล้ำ   บ่อเห็นกวงมายามมั่ง   ข้าวขึ้นเล้า…จั่งเห็นเจ้าเทื่อเดียวน้อ    ³ไผ๋ว่าเมืองอีสานเศร้า  ให้จูงแขนเพิ่นมาเบิง สั่นแหล่ว   เสียงพิณเสียงแคน เสียงโปงลาง      เสียงโหวด    ยังจ้าว ๆ  มันสิเศร้า    บ่อนจั่งได๋ น้อ..พี่น้องเอ้ย

³พี่น้องเอ้ย  .เสียงพิณยังห่าว  เสียงแคนหย่าว..ดังตุ้มเติ่น  อีสานฮำไฮ….จั่งได้เอิ้น  ให้พื่น้อง….มาโฮมตุ้ม  เอาซอยซู…..สั่นแหล่ว..พี่น้องเอ้ย.

³พี่น้องเอ๊ย  นี่หล่ะเพิ่ว่า  อมเต้าเป่านับนิ้วคือแคน  เสียงเสนาะยิ่งออร์แกนเป่าเซิ้ง  ฟ้อนงามยามลำแพนคลอแอ่ว  เสียงแจ้ว ๆ สิ่งนี้คือแคน..

³พี่น้องเอ๊ย   คันเฮาทำดีแล้ว  เขาสิซังกะตามซ่าง  คันเฮาเฮ็ดแม่นแล้ว สิ หยันหย่อกะซางเขา   เขาสิพากันท้วง  ทั้งเมืองกะบ่เงี่ยง   เขาสิติทังค่าย  ขายหน้า… กะบ่อาย..  สั่นแหล่ว..  พี่น้องเอ้ย..

³พี่น้องเอ๊ย   เฮามาซ่อยกันส่าง   เมืองอีสานให้เขียวซุ่ม  ฝนสิตก ข้าวสิตุ้ม  ปลาสิเต้นยาดโต่งไซ  สั่นแล้วพี่น้องเอ๊ย

³พี่น้องเอ้ย.. คันแม่นได้ขี่ช้าง   กั้งฮ่มเป็นพญา  อย่าสิลืมชาวนา…ผู้ขี่ควายคอนกล้า  คันได้เป็นนายหน้าอย่าทำโตให้มาดใหญ่..  คันได้กินแกงไก่ต้ม   อย่าลืมขั่วในหมากขาม สั่นแล้ว…พี่น้องเอ้ย

³พี่น้องเอ้ย..ให้เจ้าอดสาแง่นกินข่าตางขิง เด้อ โอ้ด..สาแง่น  กินลิงตางกะต่าย…อดสาฟังซุมผู้ฮ่าย เล่นดนตรี..บาดซามพ้อผู้เพิ่นดี…สั่นแหล่ว…พี่น้องเอ้ย…

³พี่น้องเอ๊ย..เพิ่นยังว่า.. อย่าสิไลลืมถิ่น  พงษ์พันธุ์พี่น้องเก่า   อย่าไปลักโคตรเซื้อ……ย้องว่าผู้อื่นดีสั่นแหล่ว ..พี่น้องเอ้ย..

³พี่น้องเอ้ย..เบิดเวลาแล้ว.ยืนค่ำแอวปานเลขสี่เหลียวงวกพู้น งวกพี้..มองหาหม่อง  ป่องสิไป..

³พีน้องเอ๊ย  บ่อยากพลัดพรากเว้นเวรแห่งจ่องจำไป  บ่อยากไกลสายคอบาดแม่เวรหากพาเว้น  อยากเห็นโตแม่เวรเด้เป็นโตจั่งได๋แน่  คันเป็นโตจั่งหอยคันเป็นฮอยจั่งม้า  สินำฆ่าบ่ให้ยังแท้แล้ว  พี่น้องเอ้ย

³เพิ่นว่า..ให้สามัคคีกันไว้   คือข้าวเหนียวนึ่งใหม่.เด้อ  .อย่าได้เพแตกม้าง  คือน้ำถืกข้าวเหนียว

สามัคคีกันไว้  คือฝนแสนห่า ตกลงมาจากฟ้าไหลโฮมโห่งอยู่หนอง  สั่นแหล่ว..พี่น้องเอ้ย.

³พี่น้องเอย เพิ่นว่าเมืองอีสานนี่ดินดำน้ำซุ่ม
ปลากุ่มบ้อนคือแข้แกว่งหาง
ปลานางบ้อนคือขางฟ้าลั่น
จั๊กจั่นฮ้องคือฆ้องลั่นยาม
คนมีศีล ดินมีน้ำ บ่ห่อนขาดเขินบก
ฝูงหมู่สกุณานก บินซวนซมปลายไม้
ไทเมืองไกล เมืองใกล้ ไปมาได้จอดแว
มรดกดนตรีเก่าแก่ ให้พากันสืบไว้อย่าไลถิ่มให้ปล่าวแปน

³เผิ่นว่าเซื้อชาติแฮ้งอย่าเหม็นสาบกุยกัน

เกิดเป็นคนอีสานให้อักแพงกันไว้

ไผเฮ็ดดีให้ซอยยู้ซอยซู อย่าย่านลืน

ไผเฮ็ดผิดให้ซอยเว้าไขแก้ดอกซอยกัน พี่น้องเอ้ย

³คันเจ้าได้ขี่ซ้างอย่าลืมหมุ่หมูหมา

ห่าขโมยมาลักสิเห่าหอนให้มันย่าน

ลางเทื่อกวางฟานเต้น นำดงสิได้ไล่

ลางเทื่อได้ต่อนซี้นยังสิได้อ่าวคุณได๋ (แม่นบ่)

คิดคักๆ เด้อพี่น้องกินโป่มมันพาเปลือง

กินของแพงเงินเฮาเหมิดค่อยออมเอาเด้อป้า

เก็บเอาผักขี้เหล็กต้มแกงกินกะแซบอยู่

เอาหมาน้อยยองใส่น้ำปรุงแล้วจั่งว่านัวตั๊ว

³คั้นบ่ออกจากบ้านกะเห็นด่านแดนไกล
คั้นบ่ไปฮ่ำเฮียนกะบ่มีความฮู้
คั้นแม่นมีความฮู้เต็มพุ่งเพียงปาก
สอนตัวเองบ่ได้ไฝ่ชิย่องวาดี

³ครั้นเจ้าได้ขี่ช้าง                           อย่าลืมหมู่หมูหมา

ห่าขโมยมาเฮือน                                 สิเห่าหอนให้มันย้าน

บัดห่ากวางฟานเต้น                           ตามทางสิได้ไล่

บัดห่าได้ต่อนซิ้น                                ยังสิได้อ่าวคุณ”

“ฮู้ว่าบุญโตหน่อย                               สมภารโตมันต่ำ

ตัวกะต่ำเตี้ย                                          หลบลี้อยู่เดียว”

“เฮาเป็นศิษย์ควรฮู้                              บูชาครูผู้สอนสั่ง

เฮ็ดตามคำบอกไว้                                ศิษย์สิได้ฮุ้งเฮือง”

“เฮาผู้น้อย                                            ให้ค่อยเพียรถาม

คนสิงาม                                               หย้อนความอ่อนน้อม

คิดอ้อมป้อม                                          บ่มีไผชม”

³  การศึษาของอ้าย         กะจบเพียงปอสี่

โตกะดำขี่หลี่                                        บ่สมเจ้าผู้มั่งมี ดอกตี้

“ครั้นบ่ ออกจากบ้าน                          บ่เห็นด่านแดนไกล

ครั้นบ่ไปฮำเฮียน                                กะบ่มีความฮู้”

ยามยังน้อย                                           ให้เจ้าหมั่นเฮียนคุณ

บุญเฮามี                                                สิยศสูงเทียบฟ้า

ไปทางหน้า                                          หาเงินได้ล้านหมื่น

ไผผู้ความฮู้ตื้น                                     เงินเบี้ยบ่แก่นถง

ครั้นแม่นมีความฮู้                               พาโลเฮ็ดบ่แม่น

ความฮู้ท่อแผ่นฟ้า                               เป็นบ้าท่อแผ่นดิน

คือดั่งลิงเห็นแก้ว                                มณีนิลใสส่อง

บาดได้มาแท้แท้                                   ดมเล่นดั่งเม็ดดิน”…ฯลฯ

– – – – –